Oleje hydrauliczne to ciecze mające za zadanie przenieść energię z napędu hydraulicznego (najczęściej pompy hydraulicznej) do innych elementów układu, czyli np. silnika hydraulicznego, siłownika.
Wyróżnia się dwa podstawowe typy napędów hydraulicznych:
- hydrokinetyczne – mechanizmy wykorzystujące energię kinetyczną cieczy. Zaliczane są do nich: sprzęgła hydrokinetyczne, przemienniki hydrokinetyczne, przekładnie hydrokinetyczne, przemienniki momentu obrotowego. Napędy hydrokinetyczne są zbudowane z dwóch głównych elementów: wirnika silnika i wirnika odbiornika, zamontowanych we wspólnej obudowie, wypełnionej cieczą hydrauliczną;
- hydrostatyczne – mechanizmy, gdzie energia jest przekazywana poprzez zmiany ciśnienia, bez dużych zmian prędkości cieczy hydraulicznej. Działanie napędów hydrostatycznych jest oparte na prawie Pascala.
Olej hydrauliczny we współczesnych układach hydraulicznych spełnia wiele funkcji:
- przenosi energię i sygnały sterujące;
- smaruje ruchome elementy;
- odprowadza ciepło;
- odprowadza zanieczyszczenia z układu;
- uszczelniania układ.
Do dodatkowych funkcji oleju hydraulicznego możemy zaliczyć:
- zmniejszanie zużycia części układu hydraulicznego;
- ochronę przed korozją;
- zabezpieczenie przed szkodliwym działaniem wody i powietrza.
Aby zapewnić poprawną eksploatację układów olej hydrauliczny musi posiadać pewne, ściśle określone i dobrane do danego modelu samochodu, właściwości. Do nich zalicza się między innymi:
- odpowiednia lepkość;
- jak najmniejsze zmiany lepkości podczas zmian temperatury;
- niewielką ściśliwość;
- brak skłonności do pienienia;
- dobre właściwości przeciwzużyciowe;
- dobre właściwości antykorozyjne;
- odporność na utlenianie, ścinanie i degradację termiczną.
W celu zapewnienia odpowiednich właściwości oleju hydraulicznego, poza bazą stanowiącą oleje mineralne, syntetyczne lub ich mieszaniny stosuje się dodatki takie jak:
- inhibitory utleniania;
- dodatki zmniejszające zużycie (AW);
- dodatki zapobiegające zatarciu silnika (EP);
- wiskozatory;
- depresatory;
- dyspergatory.
Obecnie funkcjonują dwie klasyfikacje olejów hydraulicznych:
DIN 51 524 cz. II i III (klasy olejów: HL, HLP, HVLP, HLDP);
ISO 6743/4 (klas olejów: HH, HL, HR, HM, HV).
HH – oleje hydrauliczne wykorzystywane w starszych typach maszyn, nie wymagających szczególnych właściwości przeciwzużyciowych. Nie zawierają dodatków uszlachetniających, są zwykłymi rafinowanymi olejami mineralnymi.
HL – oleje te zawierają inhibitory korozji oraz utleniania. Stosuje się je w urządzeniach stacjonarnych, przechowywanych w pomieszczeniach, w których panuje stała temperatura.
HR – mają dość wąskie zastosowanie. Wykorzystuje się je głównie do urządzeń, które pracują w zmiennych temperaturach. W składzie zawierają duże ilości inhibitorów utlenienia, korozji, a także modyfikatory lepkości.
HLP/HM – oleje tego typu mają korzystne właściwości smarne, dzięki czemu pompy układów hydraulicznych nie są narażone na szybkie zużycie. Stosuje się je w maszynach, w których układ hydrauliczny jest mocno obciążony, panujące w nim ciśnienie wysokie, a temperatury zmienne. Oleje HLP/HM są głęboko rafinowane i zawierają duże ilości dodatków przeciwzatarciowych, przeciwzużyciowych i inhibitorów utleniania.
HVLP/HV – te oleje można stosować w każdego rodzaju urządzeniach hydraulicznych. Dobrze sprawdzają się w trudnych warunkach pracy, ponieważ zawierają dodatki przeciwzużyciowe, przeciwzatarciowe, modyfikatory lepkości oraz inhibitory utleniania.
HLPD – oleje te zawierają w składzie dodatki przeciwzużyciowe, przeciwzatarciowe i inhibitory utleniania oraz modyfikatory lepkości, więc podobnie jak poprzednie nadają się do pracy w trudnych warunkach. Spośród innych olejów wyróżnia je fakt, że posiadają w swoim składzie detergenty i dyspergenty.
Samochodowe układy hydrauliczne
Najczęściej spotykanym samochodowym układem hydraulicznym jest układ hamulcowy. Jednak w jego pracy wykorzystywany jest najczęściej płyn hamulcowy, stanowiący odrębną grupę płynów eksploatacyjnych. Do układów, w których stosuje się, odpowiednio dobrane oleje jest np. hydrauliczne wspomaganie układu kierowniczego. Rzadziej występującymi układami są hydrauliczne zawieszenia (np. zawieszenie w Citroenie C5) i automatyczne skrzynie biegów. Powszechnymi układami hydraulicznymi są również amortyzatory olejowe oraz gazowo-olejowe stosowane w zawieszeniach. Eksploatacja amortyzatorów samochodowych praktycznie nie obejmuje związanych z nią czynności serwisowych, takich jak dobór i wymiana oleju hydraulicznego (stosowane obecnie jedynie w motocyklach i rowerach). Znacznie większe zastosowanie układów hydraulicznych występuje w samochodach ciężarowych, sprzęcie budowlanym i maszynach rolniczych.
Dobór oleju hydraulicznego
Wybór odpowiedniego oleju hydraulicznego to dość skomplikowana czynność. Ze względu na właściwości danego oleju, jak również dodatki w nim stosowane niewłaściwy dobór może skutkować niepoprawną pracą układu hydraulicznego oraz jego usterkami. Dlatego przy wyborze oleju hydraulicznego należy ściśle przestrzegać zaleceń producenta samochodu. Poza samym doborem oleju istotna jest również terminowa jego wymiana. Niestety wiele warsztatów samochodowych bagatelizuje kwestię wymiany oleju hydraulicznego, a jeśli już do niej dochodzi często okazuje się, że zastosowany olej nie spełnia wymagań producenta samochodu. To pierwszy krok w kierunku problemów związanych z eksploatacja pojazdu i kosztownych napraw.
